بلاگ نبض
راه‌های کسب درآمد از بازار ارزهای دیجیتال بسیار متنوع است. ترید و معامله رمز ارزها یکی از روش‌های رایج در کسب ثروت از بازار ارزهای رمزنگاری شده است. برای انجام معامله و ترید در این بازار نیز راه‌های بسیاری وجود دارد که رایج‌ترین آن، معاملات اسپات یا Spot Trading است.عموما این نوع معاملات در مقابل معاملات فیوچر یاFutures Trading قرار می‌گیرد. در این مقاله این مفهوم معاملاتی را توضیح می‌دهیم.
اسپات تریدینگ یا Spot Trading چیست؟
پیش از پرداختن به نحوه انجام معاملات در این روش، ابتدا معنی این عبارت را توضیح می‌دهیم. Spot به معامله‌ای اطلاق می‌شود که تحویل کالایی که خریداری و یا فروخته شده، در زمان انجام معامله صورت می‌گیرد. رکن اساسی یک معامله اسپات، تحویل فوری کالای مورد معامله است. Trading نیز به معنی معامله، ترید و مبادله کالاست. پس اسپات تریدینگ به معاملاتی گفته می‌شود که کالای مورد معامله، در زمان معامله میان خریدار و فروشنده رد و بدل شود؛ مثلا در یک معامله اسپات بیت کوین در زمان ترید، بیت کوین از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. این نوع معاملات را می‌توان نقطه مقابل معاملات آتی یا فیوچرز بیت کوین در نظر گرفت. در معاملات آتی، کالای مورد مبادله، در آینده و در تاریخی که در قرارداد قید شده میان خریدار و فروشنده رد و بدل می‌شود.
قیمت اسپات چیست؟
ممکن است با عبارت Spot Price مواجه شده باشید. در برخی متون معمولا از این عبارت برای بیان قیمت یک دارایی استفاده می‌شود؛ برای مثال قیمت اسپات بیت کوین ۱۳,۴۰۰ دلار است. احتمالا مفهوم این عبارت را حدس می‌زنید؛ قیمت اسپات بیت کوین یعنی اگر فردی بخواهد در همین لحظه این رمز ارز را خریداری کند، باید مبلغ ۱۳,۴۰۰ دلار را بپردازد. قیمت اسپات توسط تک تک معامله‌گران بیت کوین یا هر دارایی دیگر تعیین می‌شود و مدام در حال تغییر است.
بازار اسپات چیست؟
Spot Market یا بازار اسپات که عموما به آن بازار فیزیکی “physical markets” یا بازار نقدی “cash markets” گفته می‌شود، بازاری است که امکان خرید و فروش بیت کوین یا دیگر ارزهای دیجیتال در آن به صورت لحظه‌ای فراهم است. در این بازار، به صورت واقعی بیت کوین معامله شده و مقدار BTC از کیف پول فروشنده به کیف پول خریدار (یا از حساب معاملاتی) منتقل می‌شود. برای مثال تمامی صرافی‌های ارز دیجیتال ایران، جزو دسته بازارهای اسپات قرار می‌گیرند اما بازار بورس کالای شیکاگو یا CME ، Bakt و صرافی Bitmex چنین بازاری نداشته و تنها معاملات آتی بیت کوین در آنها صورت می‌گیرد. صرافی بایننس هم بازار اسپات و هم بازار آتی را برای معامله بیت کوین ارائه می‌دهد. در زمان نگارش، قیمت بیت کوین در بازار اسپات صرافی بایننس ۱۸.۳۵۱ دلار است اما قیمت آن در بازار فیوچر بایننس ۱۸.۳۸۰ دلار است. همانطور که ملاحظه می‌کنید، قیمت بیت کوین در بازار اسپات و فیوچر در یک صرافی باهم متفاوت است زیرا ماهیت این بازارها باهم متفاوت است.
مفهوم Order Book در بازار اسپات
اردر بوک لیست سفارش‌های خرید و فروش یک دارایی است که توسط تک تک افراد در آن صرافی یا بازار ارائه شده است. برای تشریح این مفهوم در بازارهای مالی، در نظر بگیرید که افرادی که قصد خرید بیت کوین را دارند، سفارش خرید خود را در یک صرافی ثبت می‌کنند. در زمان تنظیم سفارش، هر یک از آنها قیمت پیشنهادی خود و مقدار BTC که قصد خرید دارند را اعلام می‌کنند. در سمت دیگر بازار، افرادی حضور دارند که قصد فروش بیت کوین‌های خود را دارند. مجموعه این افراد، خریدران و فروشندگان بیت کوین هستند. صرافی، تمامی سفارش‌های خرید و فروش افراد را در یک لیست نشان می‌دهد. لیست خریدران و لیست فروشندگان؛ به چنین لیستی اردر بوک یا دفتر ثبت سفارش‌ها گفته می‌شود. تصویر زیر Order Book بیت کوین در صرافی بایننس را نشان می‌دهد.
این دفتر سفارش‌ها مدام در حال تغییر است و دلیل آن این است که به محض اینکه خریدار و فروشنده‌ای بر روی یک قیمت توافق کنند، معامله توسط بایننس انجام می‌شود و BTC از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. همانطور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، هر Order Book از دو بخش خریداران و فروشندگان تشکیل شده است. سفارش‌های خریداران با رنگ سبز و سفارش‌های فروشندگان با رنگ قرمز نمایش داده می‌شود.
اولویت سفارش‌ها در اردر بوک چگونه است؟
همانطور که در بالا اشاره شد، Order Book محلی است که تمامی سفارش‌های خرید و فروش یک دارایی نمایش داده می‌شود. ممکن است صدها و هزاران سفارش خرید و فروش ثبت شود؛ سوال اینجاست که صرافی‌ها با چه اولویتی این سفارش‌ها را نمایش می‌دهند؟ کدام سفارش در بالای این لیست قرار می‌گیرد و کدام سفارش در ردیف‌های بعدی جای می‌گیرد؟
فرض کنید که قصد فروش بیت کوین را دارید. طبیعتا ترجیح شما این است که بیت کوین‌های خود را با بالاترین قیمت ممکن به فروش برسانید. از طرف دیگر، شخصی که قصد خرید BTC را دارد، ترجیح می‌دهد با پایین‌ترین قیمت این رمز ارز را خریداری کند. صرافی‌ها همین خواسته و ترجیح خریداران و فروشندگان را در اردر بوک تامین می‌کنند. در بخش فروشندگان، سفارشی که پایین‌ترین قیمت را در میان سایر فروشندگان به ثبت رسانده در بالای لیست قرار می‌گیرد و اولین سفارش فروش در آن Order Book خواهد بود. برعکس در بخش خریداران، سفارشی که بالاترین قیمت را در میان خریدارن پیشنهاد داده در بالای لیست قرار می‌گیرد و اولین سفارش خرید در آن اردر بوک خواهد بود. به عبارتی، اولین سفارش فروش در اردر بوک، بالاترین قیمت ممکن است که فرد خریدار می‌تواند آن دارایی را خرید کند و اولین سفارش خرید در Order book، پایین‌ترین قیمتی است که فرد فروشنده می‌تواند آن دارایی را به فروش برساند.
مفهوم Ask و Bid و قدرت نقدشوندگی
پس از شناخت اردر بوک در بازار اسپات، یادگیری دو مفهوم Ask و Bid کار دشواری نیست. Ask و Bid به دو قیمت خاص در Order Book اشاره دارد. قیمت Bid اشاره به بالاترین قیمتی دارد که خریدار حاضر است بابت خرید یک دارایی بپردازد. قیمت Ask اشاره به پایین‌ترین قیمتی دارد که فروشنده دارایی خود را به فروش گذاشته است. در اردر بوک، قیمت Bid همان قیمتی است که در ابتدای لیست سفارش خریداران نشان داده می‌شود و در یک Order Book، قیمت Ask قیمتی است که در ابتدای لیست سفارش فروشندگان قرار گرفته است. تصویر زیر این دو مفهوم را در صرافی بایننس نشان می‌دهد.
هرچه اختلاف میان بالاترین قیمت در بخش فروشندگان –Ask price- و پایین‌ترین قیمت در بخش خریداران- Bid- کمتر باشد، نقدشوندگی در آن بازار بیشتر است. برای مثال بیت کوین در صرافی بایننس نقدینگی بسیار بالایی دارد، زیرا اختلاف میان قیمت پیشنهادی خریداران و فروشندگان بسیار کم است.
انواع سفارش‌های معاملاتی
در این بخش به انواع سفارش‌ها معاملاتی در بازارهای اسپات اشاره خواهیم کرد. سفارش خرید یا فروش و یا Order خرید و فروش در بازارهای مالی انواع مختلفی دارند. اگر با صرافی‌هایی همچون بایننس کار کرده باشید، احتمالا در زمان خرید و فروش یک دارایی دیجیتال با گزینه‌های ارائه شده توسط بایننس در زمان انجام معامله مواجه شده‌اید. در این بخش این سفارش‌ها را توضیح می‌دهیم:
Limit Order
لیمیت اردر و یا سفارش با ثبت قیمت معین، یکی از ساده‌ترین نوع انجام سفارش خرید و فروش است. در تصویر زیر این سفارش را مشاهده می‌کنید.
فرض کنید قصد خرید ۱ بیت کوین به قیمت ۱۳۲۰۰ دلار را داریم. در زمان ثبت سفارش با این روش، دو پارامتر باید تعیین شود؛ قیمت و مقدار خرید. قیمت خرید را در قسمت Price و مقدار خرید را در قسمت Amount وارد می‌کنیم. در انتها با ثبت دکمه Buy یا Sell سفارش شما وارد Order Book خواهد شد.
Market Order
در این نوع سفارش خرید و فروش یک دارایی دیجیتال، تنها مقدار خرید یا فروش را تعیین می‌کنیم و به بایننس این اجازه را می‌دهیم که با دارایی مورد نیاز ما را به قیمت آخرین معامله در بازار به فروش رسانده و یا خرید کند.
همانطور که در تصویر بالا مشخص است، در قسمت Price، کلمه مارکت نوشته شده است. در این سفارش قیمت معینی را ثبت نمی‌کنیم.
Stop-limit
این نوع سفارش خود به دو زیر دسته تقسیم بندی می‌شود. Stop Limit Order در مقایسه با دو سفارش قبلی، پارامترهای بیشتری را در اختیار تریدر قرار می‌دهد. ابتدا به معرفی Stop-limit می‌پردازیم.
استاپ لیمیت اردر، همان Limit Order بوده با این تفاوت که برای فعال شدن این سفارش، پیش شرط وجود دارد. برای مثال، قیمت بیت کوین ۱۳۵۰۰ دلار است و هدف شما این است که زمانی که قیمت از مقاومت ۱۴۰۰۰ دلار عبور کند، اقدام به خرید آن کنید. پس عبور قیمت بیت کوین از ۱۴۰۰۰ دلار، شرط این سفارش شماست. به این شرط، Stop گفته می‌شود. برای ثبت این سفارش سه مولفه نیاز است، قیمت خرید یا Limit، مقدار خرید یا Amount و شرط انجام خرید یا Stop. بایننس در نهایت سفارش شما را باتوجه به قیمتی که در Limit ثبت کرده‌اید، انجام می‌دهد. اما این سفارش را در صورتی که شرط قیمتی Stop برقرار شود، در Ordet Book قرار خواهد داد. در واقع پس از ارضا شدن شرط Stop، این سفارش به یک سفارش Limit Order تبدیل خواهد شد.
OCO Order
این سفارش مخفف One Cancle the Other است. این سفارش ترکیبی از Limit Order و Stop limit Order است. زمانی که شرایطی یکی از این دو برقرار شود، اردر دیگر کنسل و لغو خواهد شد. در این سفارش چهار مولفه توسط تریدر تعیین می‌شود؛ در بخش Amount مقدار سفارش وارد می‌شود، مثلا ۱ بیت کوین. در بخش Price قیمتی وارد می‌شود که وارد Order Book شده و به محض رسیدن قیمت بیت کوین به این قیمت تعیین شده، سفارش انجام می‌شود. بخش Limit نیز قیمتی است که تریدر قصد خرید این دارایی را دارد اما این سفارش دارای Stop یا پیش شرط است. قیمت وارد شده در Limit تنها در صورتی وارد Order Book خواهد شد که شرط آن یعنی Stop فعال شود در غیر اینصورت این سفارش وارد اردر بوک نخواهد شد. اجازه دهید با ذکر یک مثال، به بحث سفارش‌ها پایان دهیم. فرض کنید که قیمت بیت کوین در حال حاضر ۱۳۲۰۰ دلار است. مطابق تحلیل شما، ۱۴۰۰۰ دلار یک مقاومت و ۱۲۵۰۰ دلار یک حمایت برای بیت کوین است. مطابق استراتژی معاملاتی شما، اگر بیت کوین ۱۴۰۰۰ دلار را شکست، اقدام به خرید آن خواهید کرد و یا اگر قیمت بیت کوین به ۱۲۵۰۰ دلار رسید به دلیل آنکه نقطه حمایتی برای بیت کوین بوده، اقدام به خرید آن خواهید کرد. در این صورت که خرید بیت کوین در دو نقطه مختلف صورت می‌گیرد، شما احتیاج به یک سفارش OCO دارید. در قسمت Price ، عدد ۱۲۵۰۰ دلار را وارید کنید، چون قیمت بیت کوین در این لحظه در محدوده ۱۳۲۰۰ دلار است، سفارش شما در همان لحظه وارد اردر بوک خواهد شد و در صورتی که بیت کوین به ۱۲۵۰۰ دلار رسید، سفارش شما انجام خواهد شد. در قسمت Stop شرط ورود برای حالت دیگر را وارد کنید که در این مثال ۱۴۰۰۰ دلار است. به عبارتی شما به بایننس می‌گویید اگر قیمت بیت کوین ۱۴۰۰۰ دلار را شکست سفارش من را وارد اردر بوک کن، اما به چه قیمتی؟ این قیمت را در قسمت Limit وارد کنید، مثلا ۱۴۰۵۰ دلار. که زمانی که بیت کوین ۱۴۰۰۰ دلار را شکست سفارش خرید شما با قیمت ۱۴۰۵۰ دلار وارد اردر بوک خواهد شد.
نکته: سفارش فروش نیز مانند بالا خواهد بود و تفاوتی ندارد.
جمع بندی
در این مقاله با مفهوم اسپات تریدینگ و نحوه کارکرد آن در بازار ارزهای دیجیتال آشنا شدیم. همچنین تفاوت Spot Trading و معاملات آتی بیت کوین را متوجه شدیم. در این بازار معاملاتی، انواع سفارش‌ها وجود دارد که با تمامی آنها آشنا شدیم. تقریبا تمامی معاملاتی که در ایران و در زمینه ارزهای رمزنگاری شده انجام می‌شود به صورت معاملات اسپات است. در خارج از ایران نیز علاوه بر این نوع معاملات، قراردادهای آتی نیز وجود دارد که انتخاب‌های بیشتری به تریدرها ارائه می‌دهد. اما همچنان این نوع معاملات جزو معاملات پرطرفدار در بازار ارزهای دیجیتال است. در بخش نظرات حتما از تجربه خود در مورد معاملات اسپات ارزهای دیجیتال در ایران و مسائل و مشکلات آن با صرافی‌های ایرانی را بیان کنید.